Solidariedade

En solidariedade coas víctimas do accidente ferroviario en Santiago de Compostela

A repercusión social dos alcumes:

A diferencia do que acontecía con “A Tirana” ou “A Chacona”, tomados de vocablos xa existentes, outras veces, os alcumes dan lugar á formación de sustantivos, como acontece cos termos “charlotada”, que se aplica a calquera cousa cómica[1] ou “o arte de cúchares” (a tauromaquia).
En tódalas localidades galegas atopamos establecementos comerciais, principalmente no sector hosteleiro, pero tamén pequenos negocios que tomaron os seus nomes dos alcumes dos fundadores ou primeiros propietarios.
[1] E en particular ás novilladas burlescas.

Alcumes do Concello de Santiago de Compostela relacionados cos animais

A Anduriña
A Cabra
A Cabrita
A Cabuxa
A Faneca
A Fanequeira
A Lebre
A Ovella
A Pichona
A Piolla
A Piollenta
A Pita
A Pita Vella
A Porcacaheira
A Pulgha
A Ra
A Rata
A Sorrita
A Troita
A Zancuda
As Grilas
As Palomitas
Cabuxo
Das Palomas. Dáballes de comer.
Do Pito
Mosquito
O Avestrús
O Cabalo
O Cuco
O Escarabello
O Ghaivota
O Ghaliña
O Ghavilán
O Lombriga
O Médico dos Cucos
O Mosquito
O Piollo
O Piollento
O Pito
O Saltón
O Sapo
O Xílgharo
Perrito Faldero

Alcumes do Concello de O Pino

A Paspalleta
As Marulas
As Pinavetas. Lardeiros
As Xacobas
Castromil. Tivera unha moza moito tempo e ía ver tódolos días á mesma hora
Felpete
Ghafiñas
Manolo Bombo
Manolo o Gordo
Mingote
O Barbas
O Chapeletas. Non tiña moito sentido e vendía a mesma cousa a varias persoas.
O Conainas
O Ghuapo
O Larpeiro
O Línea (tamén coñecido por Castromil)
O Pito
O Virollo
O Xudas. Porque xuraba moito
Os de Mareque
Os do Coxo
Os do Virollo
Os Mula

Os alcumes onte e hoxe:

Os alcumes non son unha manifestación exclusiva da cultura galega. Atopámolos no mundo romano, no que se empregaban as fórmulas “vello” e “mozo” para diferenciar a dúas persoas, moitas veces pai e fillo, que levaban o mesmo nome[1]; na Idade Media (Pedro Madruga, Pepa a Loba...), no Renacimento (Lorenzo O Magnífico), e incluso en épocas máis recentes (Pepe Botella, José María El Tempranillo, La Chata, Billy O Neno, La Collares...)
A historia ofrécenos moitos exemplos de personaxes ciuo nome aparece sempre acompañado dun sobrenome que fai referencia a súa orixe (Filipo de Macedonia, Escipión O Africano, A Doncela de Orleáns...), a algunha caraterística da súa persoalidade (Pedro O Cruel, Carlos II O Enfeitizado...), pero sen dúvida é o mundo da tauromaquia o que nos ofrece unha meirande cantidade de alcumes, de xeito que o nome dos matadores de touros e incluso dos picadores e banderilleiros vai case inevitablemente unido a un apodo: El Gallo (Rafael Gómez), Joselito (José Miguel Arroyo), El Chispa (José Martínez, toureiro cómico), El Cordobés (Manuel Benítez), Manolete (Manuel Rodríguez), Paquiro (Francisco Montes), Cúchares (Francisco Arjona), Frascuelo (Salvador Sánchez), Lagartijo (Rafael Molina Sánchez), Guerrita (Rafael Guerra), Pepe-Hillo (José Delgado), El Chiclanero, El Tato, El Gordito, Bombita, Machaquito, Paquirri (Francisco Rivera), El Niño de la Capea, El Litri...
Outro tanto acontece no mundo das artes escénicas ou musicais: A Tirana, A Chacona, A Divina (Greta Garbo), Charlot (Charles Chaplin), Cantinflas (Mario Moreno), A Faraona (Lolas Flores), El Ruiseñor de Avignon (Mireille Mathieu), El Cuerpo (Raquel Welch), La Voz (Frank Sinatra), El Gordo y el Flaco (Stand Laurent y Olivier Hardy), El Rey (Elvis Presley), Morritos (Mikel Jagger)... E moi especialmente no mundo do flamenco...
A pesares da tendencia actual a prescindir dos alcumes, estes xurden espontaneamente naqueles grupos nos que conviven a diario moitas persoas simplemente por necesidade de diferenciar ós que levan o mesmo nome ou para obviar a dificultade que teñen algúns para recorda-los antropónimos. E así mentres os nosos paisanos están perdendo o costume de emprega-los alcumes tradicionais como fórmula para identificar ós seus veciños, os medios de comunicación crean alcumes para algúns personaxes públicos, especialmente para os artistas, deportistas, delincuentes, terroristas, políticos e personaxes públicos en xeral: El Brujo (Rafael Alvarez), El Buitre (Emilio Bultragueño), El Pirata (Marco Pantani), El Piojo (Claudio López), El Moro Montoya, Danny el Rojo (Daniel Conbendit, o lider do maio do 68 francés), El Cojo Manteca, lider estudiantil; La China (Isabel Presley), Antoñita La Fantástica (Ana Obregón), El Gran Capitán (Raúl González), El Vaquilla, El Lute, Paquirrín, etc. Estes alcumes seguen as pautas de creación tradicionais, pois teñen que ver coa orixe, con resgos físicos, personalidade, comportamento, etc.
[1] Este costume pasou ó mundo anglosaxón coas formas “senior” e “junior”.

Alcumes do Concello de Santiago relacionados con establecementos comerciais

A Carabela Vella
As Carabelas
As da Hortensia
Carmiñas das Tres Bes
Carmiña Novedades. Tiña un establecemento que se chamaba "Novedades Carmiña"
Da Carrilana
Da Churrasquita
Da Mallorquina
Da Montañesa
Da Mora
Da Perla
Do Dubrés
Do Ferrol
Do Globo
Do Manco
Do Pataca
Do Victoria
Gonzalito
O Morcego
O Mosquito
O Parrulo
Os Carabeles
Os Capitolos
Os de Bopomán
Os do Victoria
Pepe Caralladas
Pepe do Rhin

Alcumes do Concello de Ordes

A Coña de Fusado
A das Gemelas
A Ghatañeira
A Gorita
A Habanera de Guindibón
A Maghancha
A Parrola
A Picha de Mercurín
A Picona
A Rúa de Pouca Cancha Abaixo Apreta e Arriba Escarrancha
A Troiteira
A Vidala
As Carrrilas
As Carrilas de Rebordelos
As Ghambitas de Darefe
As Gemelas
As Pepas de Xende
As Pitas de Guindibón
Culepas
Da Tiopeira
Do Picho
Do Pombal
José de Golán
Josefa de Culepas de Lourán. Buscás
Montero
O Artilleiro
O Bidueiro. Mañufe
O Cabalo
O Caghalero
O Campanico
O Campelo de Merelle
O Carabullas de Castiñeira
O Cego de Gosende
O Compoñedor da Tiopeira
O Cubano
O Entendido
O Furón
O Gorrión
O Grilo. Por pequeno
O Grilo de Cestaños
O Lobo da Argola
O Longo
O Manciñeiro
O Manghancho
O Manteiga da Fraga
O Maruxo
O Mecánico
O Meigo
O Moghena
O Muxico de Lesta
O Pacholetas
O Panteón
O Peghueiro
O Picho de Merelle. Os Crouchos
O Rada. Porque era tan bo mecánico coma o do avión Plus Ultra.
O Saúco
O Tabao de Santa Crus
O Taburras
O Torrixo de Ghosende
O Tovía
O Vacalloas. Porque era feireante de vacas alleas.
O Xirómano
Os de Campo maior
Os Chusos de Pardiñas
Os do Azul
Os do Recreo
Os Roibal
Pepe de Betanzos
Tornancha da Fraga